Το Δασάκι της Άχνας μετατράπηκε σε προσφυγικό καταυλισμό το 1974 και φιλοξένησε δεκάδες χιλιάδες Κύπριους πρόσφυγες, οι οποίοι διώχθηκαν από τους Τούρκους. Ο κόσμος με φόβο και τρόμο στα μάτια και νιώθοντας ανασφάλεια προσπάθησε να επιβιώσει στις νέες δύσκολες συνθήκες ζωής.
Τα προσωρινά τους καταλύματα ήταν τετράγωνα αντίσκηνα, στα οποία είχαν φτιάξει αυτοσχέδια κρεβάτια με μαξιλάρια κατασκευασμένα από σακούλες. Ακόμη και το νερό ήταν είδος πολυτέλειας. Μεταφερόταν εκεί με τις υδροφόρες και η ποσότητά του ήταν λιγοστή τόσο για το φαγητό όσο και για το μπάνιο τους. Κατά συνέπεια, η καθαριότητα των προσφύγων δεν ήταν εφικτή καθημερινά αλλά μόνο μία φορά την εβδομάδα.
Το φαγητό τους περιοριζόταν σε κονσέρβες ή σούπες, κυρίως ντοματόσουπες, και ένα μπισκότο, τρόφιμα τα οποία προμηθεύονταν από τα συσσίτια προσκομίζοντας τα δελτία τους, όπου αναγράφονταν τα στοιχεία ταυτότητας και η οικογενειακή τους κατάσταση. Ο ρουχισμός τους αρχικά περιοριζόταν στα ρούχα που φορούσαν όταν έφυγαν από τα σπίτια τους για να σωθούν. Αργότερα, με τη συμβολή της Ελλάδας και του Ερυθρού Σταυρού αποστέλλονταν διάφορα ενδύματα, όμως αρκετοί από τους πρόσφυγες ένιωθαν ντροπή για την κατάντια τους και δεν τα καταδέχονταν.
Τα παιδιά μεταφέρονταν στην Ξυλοτύμπου, όπου παρακολουθούσαν μαθήματα μέσα σε αντίσκηνα χρησιμοποιώντας μαυροπίνακες για τη γραφή. Εθελόντριες γυναίκες παρείχαν στα παιδιά αυτά ζεστό γάλα ή ρυζόγαλο.
Η πίστη στο Θεό ήταν η μόνη τους ελπίδα, γι΄ αυτό δημιούργησαν στον προσφυγικό καταυλισμό μια υπαίθρια εκκλησία. Ο ιερέας χρησιμοποιούσε ως Αγία Τράπεζα ένα μικρό τραπεζάκι και μια φιάλη υγραερίου για καμπάνα. Ακόμη και στις τελετές των γάμων η θλίψη ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους. Κανένα σημάδι χαράς. Ο πόνος και η θλίψη της προσφυγιάς κυριαρχούσε παντού.
Ο χειμώνας του 1974 ήταν ο χειρότερος, καθώς ήταν αντίξοες οι συνθήκες διαβίωσης μέσα στις βροχές και το κρύο που διαπερνούσε τα αντίσκηνά τους. Και όμως το κουράγιο και οι αντοχές τους δεν τους εγκατέλειπαν. Προσεύχονταν, ήλπιζαν και περίμεναν μέρα με τη μέρα, εβδομάδα με την εβδομάδα την επιστροφή στα σπίτια τους. Άνθρωποι άρρωστοι αναζητούσαν ιατρική περίθαλψη. Μόνη τους βοήθεια ήταν οι τέσσερις εθελοντές γιατροί στο στρατιωτικό αντίσκηνο το οποίο χρησιμοποιούσαν για ιατρείο.
Σ΄αυτόν τον χώρο δημιουργήθηκε πρόσφατα μια αναπαράσταση του προσφυγικού καταυλισμού, ώστε οι νέες γενιές να αντιληφθούν τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και την ακόλουθη κατοχή μέρους του νησιού μας. Το Σχολείο μας θεώρησε χρέος του να υλοποιήσει τον διαχρονικό στόχο του «Δεν Ξεχνώ», γι΄αυτό αντιπροσωπεία της μαθητικής κοινότητάς του επισκέφθηκε στις 23/10/2023 το Δασάκι της Άχνας, όπου ξεναγήθηκε και είδε διά ζώσης τον χώρο.
Στην είσοδο του καταυλισμού δεσπόζει ένα μνημείο αφιερωμένο στην προσφυγιά, το οποίο φιλοτέχνησε ο γλύπτης Πάμπος Μίχλης. Ένα μέρος του απεικονίζει ένα αντίσκηνο και το υπόλοιπο μία εκκλησία. Τα καρφιά συμβολίζουν τα δεσμά της Κύπρου στον τούρκικο ζυγό. Τα κύμματα και το χρώμα τη θάλασσα της Αμμοχώστου με την αμμουδιά της. Μέσα στο μνημείο οι μοιρασμένες σε δύο κομμάτια φιγούρες κρατούν φωτογραφίες των αγνοούμενων συγγενών τους. Μια άλλη γυναικεία φιγούρα κείτεται ξαπλωμένη, έχοντας ως προσκέφαλο μία πέτρα και την απορία στο πρόσωπό της γιατί συνέβησαν όλα αυτά. Τα περιστέρια, σύμβολο της ειρήνης, είναι εγκλωβισμένα και δεν μπορούν να πετάξουν.
Αντικρύζοντας τον καταυλισμό και μαθαίνοντας τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων δημιουργείται η απορία για το ψυχικό σθένος που διακατείχε τους ανθρώπους τη δύσκολη εκείνη εποχή. Παράλληλα, ταραχή και συγκίνηση κατακλύζουν την ψυχή του κάθε νέου ανθρώπου, που βρίσκεται στον χώρο αυτό και «ταξιδεύει» στον χρόνο ακούγοντας την αφήγηση των μεγαλύτερων για τα χρόνια εκείνα.
Δύσκολα, όμως, μπορεί κάποιος να αντιληφθεί το μέγεθος του πόνου, του σπαραγμού και της αγωνίας που βίωσαν τόσο τα μικρά παιδιά όσο και οι μεγαλύτεροι στον πόλεμο και την επακόλουθη προσφυγιά. Στεκόμαστε με δέος μπροστά σ’ αυτούς τους ανθρώπους, που μέσα από τις γλαφυρές αφηγήσεις τους μας περιγράφουν όλα όσα έζησαν το 1974.
Ζωή Τρύφωνος, Α22
